ანოტაცია. ხელოვნური ინტელექტი (AI-Artificial intelligence) წარმოიშვა, როგორც ტრანსფორმაციული ძალა სხვადასხვა ინდუსტრიაში და საბანკო სექტორიც არ არის გამონაკლისი. საბანკო ოპერაციების რევოლუციის, მომხმარებელთა გამოცდილების გაღრმავებისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესების გაუმჯობესების პოტენციალით, ხელოვნურ ინტელექტს მნიშვნელოვანი როლი აკისრია საბანკო მომავლისთვის.

დღევანდელ ციფრულ ეპოქაში, როდესაც ფინანსური ინსტიტუტები ცდილობენ დარჩნენ კონკურენტუნარიანი და მიაწოდონ ინოვაციური სერვისები თავიანთ მომხმარებლებს, განსაკუთრებით აქტუალური ხდება ხელოვნური ინტელექტის იმპლემენტაცია საბანკო საქმეში. ხელოვნური ინტელექტის დანერგვასთან დაკავშირებული გამოწვევებისა და შესაძლებლობების გაანალიზება გადამწყვეტია ბანკებისთვის, რათა ეფექტურად გამოიყენონ მისი პოტენციალი და ნავიგაცია გაუწიონ ინდუსტრიის განვითარებად ლანდშაფტს. გარდა ამისა, საბანკო პოლიტიკის შემქმნელებმა და მარეგულირებლებმა უნდა გაითვალისწინონ ხელოვნური ინტელექტის ეთიკურობა, სამართლებრივობა და უსაფრთხოება, რათა უზრუნველყონ პასუხისმგებლიანი და უსაფრთხო განხორციელება.

ნაშრომში განხილული და გააანალიზებულია ის გამოწვევები და შესაძლებლობები, რომლებიც წარმოიქმნება საქართველოს საბანკო სექტორში ხელოვნური ინტელექტის დანერგვით.

საკვანძო სიტყვები: ხელოვნური ინტელექტი; საბანკო ინდუსტრია; საოპერაციო ეფექტიანობა; მონაცემთა კონფიდენციალურობისა და უსაფრთხოების რისკების მართვა. 

შესავალი 

საბანკო ინდუსტრია მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაციის მოწმე გახდა ხელოვნური ინტელექტის (AI) ტექნოლოგიების ინტეგრირებით. ხელოვნური ინტელექტის მქონე გადაწყვეტილებებმა მოახდინა რევოლუცია ტრადიციული საბანკო ოპერაციებში. AI სთავაზობს შესაძლებლობას გააუმჯობესოს კლიენტების გამოცდილება, გაამარტივოს ოპერაციები და მართოს რისკი უფრო ეფექტიანად. როდესაც ჩვენ განვიხილავთ ხელოვნური ინტელექტის გავლენას საბანკო სისტემაზე, აშკარა ხდება, რომ ეს ტექნოლოგია გახდა შეუცვლელი, აძლიერებს ეფექტიანობას, უსაფრთხოებას და პერსონალიზებას ფინანსურ სერვისებში. ერთ-ერთი სფერო, სადაც AI-მ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა, არის მომხმარებელთა მომსახურება. AI-ზე მომუშავე ჩატბოტები და ვირტუალური ასისტენტები უზრუნველყოფენ მომხმარებლის პერსონალიზებულ და სწრაფ მხარდაჭერას, იღებენ შეკითხვებს და აგვარებენ პრობლემებს რეალურ დროში. ეს ავტომატიზებული სისტემები, რომელიც ხელმისაწვდომია 24 საათის განმავლობაში, აუმჯობესებს მომხმარებელთა კმაყოფილებას და ამცირებს რეაგირების დროს. ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები ბანკებს საშუალებას აძლევს კლიენტებს შესთავაზონ ინოვაციური პროდუქტები და სერვისები, ინდივიდუალურ საჭიროებებსა და პრეფერენციებზე მორგებული საბანკო გამოცდილება.

ნაშრომი მიზნად ისახავს გამოიკვლიოს საბანკო ინდუსტრიაში ხელოვნური ინტელექტის იმპლემენტაციის შედეგად წარმოქმნილი გამოწვევები და შესაძლებლობები. 

ხელოვნური ინტელექტის იმპლემენტაციის შედეგები 

საბანკო ინდუსტრია საქართველოში ბოლო წლებში მნიშვნელოვანი წინსვლის მოწმე გახდა, ხელოვნური ინტელექტი (AI) ტრანსფორმაციულ ძალად იქცა. ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიები რევოლუციას ახდენენ ტრადიციულ საბანკო ოპერაციებში, გვთავაზობენ მომხმარებელთა გამოცდილების გაუმჯობესების, ოპერაციული ეფექტიანობის ამაღლების და რისკების უფრო ეფექტურად მართვის შესაძლებლობებს.

AI-ზე მომუშავე ჩატბოტები და ვირტუალური ასისტენტები უზრუნველყოფენ მომხმარებლის პერსონალიზებულ და სწრაფ მომსახურებას, აგვარებენ მოთხოვნებს და  პრობლემებს რეალურ დროში. 24/7 ავტომატური დახმარების ხელმისაწვდომობა აუმჯობესებს მომხმარებლის კმაყოფილებას და ამცირებს რეაგირების დროს. ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები აანალიზებენ კლიენტების მონაცემებს, რაც ბანკებს საშუალებას აძლევს შესთავაზონ მორგებული პროდუქტები და სერვისები, რაც საბანკო სფეროს უფრო პერსონალიზებულს ხდის. 

AI-ზე დაფუძნებული თაღლითობის გამოვლენის სისტემებს შეუძლიათ სწრაფად ამოიცნონ შაბლონები და ანომალიები, AI ტექნოლოგიები შესაძლებლობას იძლევა ისეთი რუტინული და შრომატევადი ამოცანების ავტომატიზაციისა, როგორიცაა მონაცემთა შეყვანა, შესაბამისობის შემოწმება და დოკუმენტების დამუშავება. პროცესის ავტომატიზაცია ამცირებს ხელით შრომას, აუმჯობესებს ოპერაციების შესრულების ხარისხს და ამცირებს ბანკების საოპერაციო ხარჯებს. ხელოვნური ინტელექტის მქონე სისტემებს შეუძლიათ ეფექტურად გაუმკლავდნენ ტრანზაქციების დიდ რაოდენობას, რაც იწვევს უფრო სწრაფ და ზუსტ დამუშავებას. ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები აანალიზებენ ფინანსური მონაცემების დიდ რაოდენობას კრედიტუნარიანობის შესაფასებლად, სესხის განაცხადების შესაფასებლად და რისკ-ფაქტორების იდენტიფიცირებისთვის. გაუმჯობესებული რისკის მენეჯმენტი საშუალებას აძლევს ბანკებს მიიღონ უკეთესი გადაწყვეტილებები სესხის გაცემის შესახებ, შეამცირონ დეფოლტის განაკვეთები და უფრო ეფექტიანად მართონ საერთო რისკის ზემოქმედება. რაც საშუალებას აძლევს ბანკებს აღმოაჩინონ და თავიდან აიცილონ თაღლითური ქმედებები, დაიცვან კლიენტების ინტერესები. ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება საბანკო საქმეში გულისხმობს მომხმარებელთა სენსიტიური მონაცემების დამუშავებას, რაც საჭიროებს მონაცემთა დაცვის მკაცრ ზომებს. ბანკებმა პრიორიტეტი უნდა მიანიჭონ მონაცემთა უსაფრთხოებას და განახორციელონ მკაცრი ზომები მონაცემთა დარღვევის თავიდან ასაცილებლად და კლიენტების კონფიდენციალურობის დასაცავად.

ხელოვნური ინტელექტის სისტემები სწავლობენ წინა პერიოდის მონაცემებიდან, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მიკერძოება და გააგრძელოს უსამართლო პრაქტიკა. ბანკებმა უნდა უზრუნველყონ AI ალგორითმების გამჭვირვალობა და სამართლიანობა, რათა თავიდან აიცილონ მიკერძოებული დაკრედიტების გადაწყვეტილებები ან დისკრიმინაციული პრაქტიკა. ზოგიერთი ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმი, როგორიცაა ღრმა შესწავლის ნერვული ქსელები, საკმაოდ რთულია და ძნელია მათი ინტერპრეტაცია.

AI სისტემების გამჭვირვალობისა და ინტერპრეტაციის უზრუნველყოფა გადამწყვეტია გადაწყვეტილების მიღების პროცესებში ანგარიშვალდებულებისა და ნდობის შესანარჩუნებლად. დავალებების ავტომატიზაციამ ხელოვნური ინტელექტის საშუალებით შეიძლება გამოიწვიოს სამუშაოს გადაადგილება ან სამუშაო პოზიციების ცვლილება საბანკო ინდუსტრიაში. ბანკებმა უნდა განიხილონ თანამშრომლების ხელახალი კვალიფიკაციის ან გადანაწილების სტრატეგიები, რათა შეარბილონ ხელოვნური ინტელექტის ზემოქმედება სამუშაო ძალაზე.

AI ტექნოლოგიების უწყვეტი წინსვლა, როგორიცაა ბუნებრივი ენის დამუშავება და მანქანათმცოდნეობა, კიდევ უფრო გაზრდის მის გავლენას საბანკო სექტორში. ხელოვნური ინტელექტის მქონე სისტემებს შეუძლიათ დაეხმარონ ბანკებს კლიენტების ქცევის გაანალიზებაში, ფინანსური ტენდენციების პროგნოზირებაში და ინოვაციური პროდუქტებისა და სერვისების განვითარებაში. მარეგულირებლები და პოლიტიკის შემქმნელები უნდა მოერგონ განვითარებად ლანდშაფტს, დააწესონ სახელმძღვანელო მითითებები ხელოვნური ინტელექტის ეთიკური გამოყენების უზრუნველსაყოფად და მომხმარებელთა ინტერესების დასაცავად.

AI-ის გავლენა საქართველოს საბანკო სექტორზე ღრმაა. ის გვთავაზობს უპირატესობებს, როგორიცაა მომხმარებელთა გაუმჯობესებული გამოცდილება, გამარტივებული ოპერაციები და რისკების ეფექტიანი მართვა. თუმცა, გამოწვევები, რომლებიც დაკავშირებულია მონაცემთა უსაფრთხოებასთან, ალგორითმულ მიკერძოებასთან, გამჭვირვალობასა და სამუშაო ძალის გადაადგილებასთან დაკავშირებული უნდა იყოს. ამ გამოწვევების პროაქტიული დაძლევით და ეთიკური პრაქტიკის გატარებით, ქართულ ბანკებს შეუძლიათ გამოიყენონ ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობები ინოვაციების გასაძლიერებლად, კლიენტებთან ურთიერთობის გასაუმჯობესებლად და მდგრადი ზრდის მისაღწევად ციფრული საბანკო ლანდშაფტის პირობებში.

ხელოვნური ინტელექტის დანერგვა და შენარჩუნება მოითხოვს საკმაოდ სოლიდურ ხარჯებს, რადგან ისინი ძალიან რთული ავტომატიზებული სისტემებია. გარდა ამისა, ხელოვნური ინტელექტი შედგება მოწინავე პროგრამებისგან, რომლებიც საჭიროებენ რეგულარულ განახლებებს ცვალებადი გარემოს მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად, ხოლო კრიტიკული მარცხის შემთხვევაში, სისტემის აღდგენის პროცედურას და დაკარგული კოდების აღდგენას შეიძლება დასჭირდეს საკმაოდ დიდი დრო და მნიშვნელოვანი თანხები.

მიუხედავად იმისა, რომ ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია ისწავლოს და გაუმჯობესდეს, მას ჯერ კიდევ არ შეუძლია განსჯა. ადამიანებს შეუძლიათ გაითვალისწინონ ინდივიდუალური გარემოებები გადაწყვეტილების მიღებისას, რასაც ხელოვნური ინტელექტი შესაძლოა ვერასდროს გააკეთებს. ადამიანის ადაპტირებული ქცევის ხელოვნური ინტელექტით ჩანაცვლებამ შეიძლება გამოიწვიოს ირაციონალური ქცევა ადამიანების ეკოსისტემებში. კაცობრიობა, თუ ინდივიდები დაიწყებენ დესტრუქციულ აზროვნებას, მათ შეუძლიათ ამ მოწინავე მანქანებით ნგრევა გამოიწვიონ. ხელოვნური ინტელექტი საშუალებას იძლევა სამუშაო ძალა მანქანებით შეიცვალოს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს უმუშევრობის დონის ზრდა. ამავე დროს, თუ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება სწრაფი ტემპით განხორციელდება, ადამიანები დიდად დამოკიდებულნი იქნებიან მანქანებზე და დაკარგავენ შემოქმედებით უნარებს, იქნება ეს საბანკო თუ სხვა სექტორი. 

ხელოვნური ინტელექტის განვითარების პერსპექტივები

ხელოვნური ინტელექტი (AI) აპირებს მოახდინოს რევოლუცია საბანკო ინდუსტრიაში, მოახდინოს პერსპექტიული მომავალი მომხმარებელთა გაუმჯობესებული გამოცდილებით, ოპერაციული ეფექტიანობით და გადაწყვეტილების მიღების მოწინავე შესაძლებლობებით.

ხელოვნური ინტელექტის მქონე ჩატბოტები და ვირტუალური ასისტენტები უზრუნველყოფენ კლიენტებთან უაღრესად პერსონალიზებულ და კონტექსტში გააზრებულ ინტერაქციას, შემოგთავაზებენ მორგებულ რეკომენდაციებს და კითხვებს ეფექტურად გადაჭრიან.

მოწინავე ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები ააანალიზებენ მომხმარებელთა უზარმაზარ მონაცემებს, რათა მიიღონ უფრო ღრმა ინფორმაცია ქცევის, პრეფერენციებისა და საჭიროებების შესახებ. პროგნოზირებადი ანალიტიკა ბანკებს საშუალებას მისცემს შესთავაზონ პროდუქტის მორგებული რეკომენდაციები, მიზნობრივი მარკეტინგული კამპანიები და პროაქტიული ფინანსური ხელმძღვანელობა.

ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიები, როგორიცაა RPA, ავტომატიზირებს განმეორებით და მექანიკურ ამოცანებს, შეამცირებს შეცდომებს და გაზრდის ოპერაციულ ეფექტურობას. ინტელექტუალური დოკუმენტების დამუშავება გაამარტივებს დოკუმენტების გადამოწმებას, მონაცემთა მოპოვებას და შესაბამისობის პროცესებს, დაზოგავს დროსა და რესურსებს.

AI ალგორითმები გააძლიერებს რისკის შეფასების მოდელებს მონაცემთა რთული შაბლონების, ბაზრის ტენდენციების და რეალურ დროში ინფორმაციის ანალიზით. ავტომატიზებული სისტემების ალგორითმები ბანკებს საშუალებას მისცემს თაღლითობის უფრო ზუსტ გამოვლენას, საკრედიტო რისკების შეფასებას და რეგულაციების შესაბამისობას, ბანკებისთვის ფინანსური რისკების მინიმუმამდე დაყვანას.

AI-ზე მომუშავე ანალიტიკური ინსტრუმენტები გამოიმუშავებს ქმედით ცნობებს სტრუქტურირებული და არასტრუქტურირებული მონაცემების დიდი მოცულობიდან, რაც საშუალებას აძლევს ბანკებს მიიღონ ინფორმირებული გადაწყვეტილებები. AI ალგორითმები უზრუნველყოფენ ფინანსური ბაზრების რეალურ დროში მონიტორინგს, რაც საშუალებას მისცემს ბანკებს სწრაფად მოერგონ ბაზრის რყევებს და დაადგინონ საინვესტიციო შესაძლებლობები.

AI-ზე დაფუძნებული საინვესტიციო პლატფორმები შემოგთავაზებენ პერსონალიზებულ საინვესტიციო რჩევებს, ინდივიდუალური რისკის პროფილების, ფინანსური მიზნებისა და ბაზრის ტენდენციების გათვალისწინებით. Robo-მრჩევლები უზრუნველყოფენ ინვესტიციების მართვის ეფექტიან გადაწყვეტილებებს, ფინანსური დაგეგმვისა და რესურსების მართვის სერვისებზე წვდომის დემოკრატიზაციას.

ხელოვნური ინტელექტის ეთიკური გამოყენება, ალგორითმული მიკერძოებულობა და გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების აუცილებლობა, ხელოვნური ინტელექტის საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესებში, მარეგულირებელს გამოწვევების გამოვლენის შესაძლებლობას მისცემს. კონფიდენციალურობის საკითხები და მონაცემთა დაცვის რეგულაციები ბანკებს აიძულებს, მიიღონ უსაფრთხოების მკაცრი ზომები და უზრუნველყონ მონაცემთა უსაფრთხო დამუშავება.

ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრაცია შეცვლის თანამშრომლების კვალიფიკაციის კრიტერიუმებს და ბანკებს მოსთხოვს თანამშრომლების ხელახალ კვალიფიკაციას იმ პოზიციებისთვის, რომლებიც ავსებენ AI ტექნოლოგიებს.

AI ადამიანის ერთობლივი სამუშაო პროცესები გადამწყვეტი იქნება, რაც ხაზს გაუსვამს ადამიანის განსჯის, კრეატიულობისა და ურთიერთობის დამყარების უნარების მნიშვნელობას.

AI ტექნოლოგიებთან ინტეგრირებული ხმოვანი ასისტენტები მომხმარებელს საშუალებას მისცემს შეასრულონ საბანკო დავალებები ხმოვანი ბრძანებების მეშვეობით, რაც უზრუნველყოფს შეუფერხებელ და მოსახერხებელ გამოცდილებას.

AI (XAI) მოდელების შემუშავება გააძლიერებს გამჭვირვალობას და საშუალებას მისცემს მომხმარებლებს გაიგონ, თუ როგორ ხდება AI-ზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მიღება, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბანკებისადმი ნდობის ჩამოსაყალიბებლად.

ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები განაგრძობენ განვითარებას, იყენებენ მოწინავე ტექნოლოგიებსა და ავტომატიზებულ სისტემებს დახვეწილი და განვითარებადი თაღლითობის ნიმუშების გამოსავლენად.

საბანკო ინდუსტრიაში ხელოვნური ინტელექტის მომავალი დიდი იმედის მომცემია, სახელდობრ: AI გარდაქმნის კლიენტების ბანკებთან ურთიერთობის გზას, განახორციელებს ოპერაციული პროცესების ოპტიმიზაციას და მონაცემთა ოპერატიული დამუშავების საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას უზრუნველყოფს. მიუხედავად იმისა, რომ ისეთი გამოწვევები, როგორიცაა ეთიკური მოსაზრებები და სამუშაო ძალის ტრანსფორმაცია, საჭიროებს გადაჭრას, AI-ის პოტენციური სარგებელი მომხმარებელთა გაუმჯობესებული გამოცდილების, ოპერაციული ეფექტიანობისა და რისკის მართვის თვალსაზრისით არსებითია.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2020). Artificial Intelligence, Automation and Work. National Bureau of Economic Research. Retrieved from https://www.nber.org/papers/w24196
2.  Ross, T. W., & Pohl, G. (2020). Governance and Risk Management of Artificial Intelligence in Financial Services. Journal of Risk Management in Financial Institutions, 13(1), .
3. "Artificial Intelligence in Banking: A Comprehensive Survey" by Mishra et al. (2021)
4. "Regulatory Challenges of Artificial Intelligence and Machine Learning in Banking" by Sprenger et al. (2021)
5. Khandoker, N., & Doegar, M. (2020). AI and Machine Learning in Banking and Finance: A Comprehensive Guide for Beginners. Packt Publishing.
6. https://www.forbes.com/sites/forbesbusinesscouncil/2023/03/20/the-future-of-ai-in-banking/?sh=189e319c5ed5
7. https://stefanini.com/en/insights/articles/artificial-intelligence-in-banking-and-financial-industries
8. https://mobile-magazine.com/articles/ai-changing-the-future-of-the-financial-industry
9. https://www.ey.com/en_us/banking-capital-markets?WT.mc_id=10812167&AA.tsrc=paidsearch&s_kwcid= AL! 10073!3!480583967417 !b!!g!!% 2Bartificial%20%2Bintelligence%20in%20%2Bbanking&gad= 1&gclid= Cj0KCQ jwqNqkBh DlARIsAFaxvwxbJKaqAFFa9j5_7X1VroMXjMyWHdkiUQ-DD5rS5iwJkDyFog65lW 4aAmHd EALw_wcB
10. https://bdodigital.ge/ai-khelovnuri-inteleqti-2023-tslis-motsinave- teqnologia/?utm_source=Facebook&utm_
11. https://galtandtaggart.com/en/reports/research-reports/global-robotics-and-ai-industry?utm_source=Facebook&utm_
12. https://fintech.ge/ai-%E1%83/
13. https://www.mdpi.com/2071-1050/15/4/3682
14. https://www.db.com/what-next/digital-disruption/better-than-humans/how-artificial-intelligence-is-changing-banking/index?language_id=1
15. https://www.finextra.com/blogposting/24358/artificial-intelligence-in-banking-2023-how-banks-use-ai