ანოტაცია: სამშენებლო კომპანიების საქმიანობას საქართველოში არეგულირებს მრავალი სამართლებრივი დოკუმენტი, რომლებიც პრაქტიკულად რიგ შემთხვევებში ერთმანეთის მიმართ წინააღმდეგობრივი ხასიათისაა. აუცილებელია საქართველოში   მოქმედი   იმ   სამართლებრივი დოკუმენტებისა   და   მოქმედი   სტანდარტების     შესწავლა   და   ანალიზი,   რომლებიც არეგულირებს   სამშენებლო   სექტორის   საქმიანობას   და   არსებით   გავლენას   ახდენს სამშენებლო   კომპანიათა   ფინანსურ   მდგომარეობასა   თუ   ფინანსურ   შედეგებზე.

საკვანძო სიტყვები:  სამშენებლო სექტორი, სამართლებრივი რეგულირება, საგადასახადო რეფორმები, აღრიცხვა, ანალიზი. 

შესავალი 

მშენებლობა საქართველოს ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე მზარდი და განვითარებადი დარგია, რომელიც გამოირჩევა არსებითი სპეციფიკურობით და  რომლის განვითარებაც მეტ-ნაკლები დონით ინვესტორების მოზიდვასთან არის დაკავშირებული.  ეს კი შესაძლებელია უპირველეს ყოვლისა ჯანსაღი ეკონომიკური გარემოს არსებობითა და სწორი სამართლებრივი რეგულირებით.

მშენებლობის სფერო რეგულირდება არაერთი კანონისა და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის საფუძველზე, რომლებიც რიგ შემთხვევებში წინააღმდეგობაში მოდის ერთმანეთთან. გარდა ამისა, მშენებლობის სფეროში არსებული კანონმდებლობა მოიცავს ადმინისტრაციულ თუ ტექნიკურ ბარიერებს, რაც სერიოზულ დროსა და ფინანსურ ხარჯებთან არის დაკავშირებული. საბოლოო ჯამში კი ყოველივე ეს უარყოფითად აისახება ინფრასტრუქტურის განვითარებასა და მშენებლობის სფეროში მეწარმეობის სტიმულირებაზე. 

სამშენებლო კომპანიების მარეგულირებელი კანონმდებლობის მიმოხილვა 

სამშენებლო ხელშეკრულება არის კონტრაქტი, რომელიც ითვალისწინებს აქტივის ან აქტივთა ისეთი ერთობლიობის შექმნას, რომლებიც ერთმანეთთან მჭიდროდაა დაკავშირებული ან ურთიერთდამოკიდებულია კონსტრუქციულად, ტექნოლოგიურად და ფუნქციურად, ან მათი საბოლოო გამოყნების მიზნის ან დანიშნულების მიხედვით[1]. სამშენებლო საქმიანობა საქართველოში რეგულირდება საქართველოს კანონით „სამშენებლო საქმიანობის შესახებ“. ეს კანონი ადგენს სამშენებლო საქმიანობასთან დაკავშირებული ნორმების დაცვისა და რეგულირების მექანიზმებს. იგი მიმართულია ეროვნული მეურნეობის ყველა დარგის განვითარებისაკენ, მოსახლეობის საბინაო-კომუნალური, კულტურულ-საყოფაცხოვრებო და სოციალური პირობების გაუმჯობესებისაკენ.

საქართველოს კანონი ,,სამშენებლო საქმიანობის შესახებ“ განსაზღვრავს სამშენებლო საქმიანობის მონაწილეებს[2] და მათ უფლება-მოვალეობებს[3]. სამშენებლო საქმიანობის მონაწილეთა საფინანსო ურთიერთობა განისაზღვრება მათ შორის დადებული ხელშეკრულების (კონტრაქტის) საფუძველზე.  ხელშეკრულება არის სამართლებრივი დოკუმენტი, რომლითაც განისაზღვრება სამშენებლო საქმიანობის მონაწილეთა შორის ურთიერთვალდებულებები და სხვა ნებისმიერი საკითხი, რომლებიც მიეკუთვნება მხარეთა კომპეტენციას კანონმდებლობის ფარგლებში. სამშენებლო კონტრაქტი იდება მხარეთა შორის თავისუფალი ფორმით და მხარეთა უფლება-მოვალეობები განისაზღვრება ურთიერთშეთანხმების გზით, მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

თუ ხელშეკრულების მონაწილე რომელიმე მხარე საჯარო სამართლის სუბიექტია, სამშენებლო კონტრაქტი იდება სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ კანონმდებლობის შესაბამისად, რომელიც ითვალისწინებს სამშენებლო სამუშაოების შესყიდვის მიზნით ტენდერის ჩატარების განსხვავებულ წესს[4].

მშენებლობის განსახორციელებლად აუცილებელია არსებობდეს არქიტექტურული პროექტი და მშენებლობის ნებართვა. არქიტექტურული პროექტი უნდა იყოს შედგენილი შესაბამისი ლიცენზიის მქონე არქიტექტორის მიერ და თან უნდა ერთვოდეს მიწაზე საკუთრების უფლების დამადასტურებელი საბუთი, ან მიწის ნაკვეთის მესაკუთრის ნებართვა, სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოს გადაწყვეტილება, თუ მიწის ნაკვეთი შესაბამისად სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის საკუთრებაა[5] არქიტექტურულ პროექტს შეითანხმებს და ობიექტის მშენებლობის ნებართვას გასცემს არქიტექტურისა და ქალაქმშენებლობის შესაბამისი ორგანო კანონმდებლობით დადგენილი წესით. პროექტები, რომლებიც ფინანსდება ცენტრალური, ავტონომიური რესპუბლიკების, სხვა ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების, სახელმწიფო სარეზერვო და სპეციალური სახელმწიფო ფონდებისა და სახელმწიფოს მიერ ან მისი გარანტიით მშენებლობისათვის აღებული კრედიტების ხარჯზე, ექვემდებარება სახელმწიფო ექსპერტიზას. ფიზიკური ან კერძო სამართლის იურიდიული პირების მიერ დაფინანსებული პროექტების ექსპერტიზა ტარდება სათანადო შემთანხმებელი ორგანოს მოთხოვნის საფუძველზე, კანონმდებლობით დადგენილი წესით. არქიტექტურული პროექტის ეკოლოგიური ექსპერტიზა ტარდება "სახელმწიფო ეკოლოგიური ექსპერტიზის შესახებ" საქართველოს კანონის შესაბამისად[6].

მშენებლობის ნებართვა არის ნებართვის სპეციფიკური სახე, რომელიც აუცილებელია მშენებლობის განხორციელებისათვის. საქართველოში მშენებლობის ნებართვის გაცემას არეგულირებს საქართველოს კანონი  „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“. მშენებლობებზე ნებართვების გაცემის გაუმჯობესების მიზნით, თანდათან ინერგება ელექტრონულ სისტემაზე გადასვლა. აღნიშნული რეფორმა უკვე დანერგილია საქართველოს დედაქალაქში. აღნიშნული სიახლე გააადვილებს მშენებლობებზე ნებართვების გაცემის პროცედურას, გახდის მას საჯაროს და გამორიცხავს ბიუროკრატიულ ფაქტორს. ელექტრონულ ვერსიაზე გადასვლამ პირველ ეტაპზე, შესაძლოა, სიძნელეები შექმნას, მაგრამ, საბოლოო ჯამში ეს არა მხოლოდ ბევრად აადვილებს ნებართვის მიღების პროცედურას, არამედ აგრეთვე ამცირებს არასათანადო და დაბალი ხარისხის პროექტის შეუმჩნევლობის რისკს. სისტემაში ატვირთული პროექტი ინტერნეტსივრცეში საჯარო იქნება და მასზე აზრის გამოთქმის შესაძლებლობა ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს ექნება.

საპროექტო-სამშენებლო საქმიანობა ექვემდებარება ლიცენზირებას ,,სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად. ამ კანონით განისაზღვრება სამშენებლო საქმიანობის თითოეული მიმართულების სავალდებულო წესით გადასახდელი მოსაკრებლების ოდენობა, რომელიც ერთჯერადი ხასიათისაა და გადაიხდება ლიცენზიის გაცემამდე.

სამშენებლო ხელშეკრულებებთან დაკავშირებულ საკითხებს არეგულირებს აგრეთვე ფინანსური აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 15 – ,,ამონაგები მომხმარებელთან გაფორმებული ხელშეკრულებიდან“.

სტანდარტის მიზანია იმ პრინციპების დადგენა, რომლებიც საწარმომ უნდა გამოიყენოს ფინანსური ანგარიშგების მომხმარებლებისთვის მომხმარებელთან გაფორმებული ხელშეკრულების შედეგად წარმოქმნილი ამონაგებისა და ფულადი ნაკადების ხასიათის, სიდიდის, მათი წარმოქმნის ვადებისა და განუსაზღვრელობის შესახებ საჭირო ინფორმაციის ფინანსურ ანგარიშგებაში წარდგენისთვის. სამშენებლო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამუშაოს ბუნებიდან გამომდინარე საოპერაციო საქმიანობის დაწყებისა და დასრულების თარიღები სცილდება საანგარიშგებო პერიოდს. აქედან გამომდინარე, სამშენებლო სამუშაოების აღრიცხვის მთავარი საკითხია შესრულებული სამუშაოს ფარგლებში გაწეული დანახარჯებისა და მიღებული ამონაგების სწორად განაწილება შესაბამის  საანგარიშგებო პერიოდებზე. საკონტრაქტო ამონაგები უნდა შეფასდეს მიღებული ან მისაღები ანაზღაურების რეალური ღირბულებით. საკონტრაქტო ამონაგების შეფასბაზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა განუსაზღრელი მოვლენა, რომლიც დამოკიდებულია მომავალი პერიოდის მოვლენების შესაძლო შედეგებზე. ამიტომ აუცილებელია ამ შეფასებების გადამოწმება მოვლენების მოხდენისა და განუსაზღვრელი ვითარების გარკვევის შემდეგ. კონტრაქტით გათვალისწინებული ამონაგების თანხა შეიძლება შემცირდეს ან გაიზარდოს საანგარიშგებო პერიოდებს შორის სხვადასხვა მიზეზით.

სტანდარტი განსაზღვრავს საოპერაციო შემოსავლებისა და საოპერაციო ხარჯების სტრუქტურას. საანგარიშგებო პერიოდის ამონაგებს მიეკუთვნება ის შემოსულობა, რომლებიც მიღებულია შესრულებული სამუშაოს სანაცვლოდ. ხარჯებს კი მიეკუთვნება: დაპროექტების, უშუალოდ სამშენებლო ობიექტზე გამოყენებული ნედლეულისა და მასალების, დასაქმებულთა შრომის ანაზღაურების, მშენებლობისას გამოყნებული მანქანა-დანადგარების ცვეთის, საიჯარო ქირისა და საცდელ საკონსტრუქტორო, ასევე საგარანტიო ვალდებულების ხარჯები.

აღნიშნული სტანდარტი შესაბამისობაში მოდის ფინანსური აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების მოთხოვნებთან და პერიოდულად განიცდის ცვლილებებს. უახლესი ცვლილებები განხორციელდა სესხით სარგებლობასთან დაკავშირებული დანახარჯების აღრიცხვაში[7] და ფინანსური ანგარიშგბის წარდგენაში[8].

არსებობს შემთხვევები, როცა სამშენებლო სექტორში მოქმედი საწარმოები რაიმე კონკრეტული სამუშაოს შესასრულებლად ერთობლივად მუშაობენ, სამშენებლო საქმიანობის სირთულისა და მრავალმხრივი საჭიროებების გამო. აღნიშნული სიტუაცია ნებადართულია და მას არეგულირებს  ფასს 11 - ერთობლივი საქმიანობა.

სამშენებლო, რეკონსტრუქციული და აღდგენითი სამუშაოების რთული სპეციფიკიდან გამომდინარე ამ სფეროში მოღვაწე ნებისმიერი კომპანიისათვის მნიშვნელოვანი ფაქტორია რისკის სწორი მენეჯმენტი, ამიტომ აუცილებელია რისკების ანალიზი სამშენებლო-სამონტაჟო ორგანიზაციების საქმიანობის ყველა ეტაპზე. არასასურველი გარემოებების პრევენციის ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებად თანამედროვე რეალობაში ითვლება მშენებლობასთან დაკავშირებული რისკების დაზღვევა, რომელიც მოიცავს სამშენებლო სამუშაოების, სამშენებლო მასალების ლაბორატორიული შემოწმების უზრუნველყოფის, დანადგარებისა და მოწყობილობების, მესამე პირების წინაშე სამოქალაქო პასუხისმგებლობისა და დაქირავებული პერსონალის დაზღვევას უბედური შემთხვევისაგან. აღნიშნული საკითხები რეგულირდება მთავრობის დადგენილებით „მშენებლობის უსაფრთხოების წესების დამტკიცების შესახებ“, აგრეთვე სისხლის სამართლის კანონმდებლობით. მარეგულირებელი ნორმების დაცვაზე კონტროლი კი საქართველოს ჯანმრთელობის, შრომისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შრომისა და დასაქმების ინსპექტირების დეპარტამენტის, აგრეთვე მუნიციპალიტეტის მერიის ზედამხედველობის სამსახურის პრეროგატივაა.  მომეტებული ტექნიკური საფრთხის შემცველ ობიექტებს და მათთან დაკავშირებულ პროცესებს მშენებლობის დარგში არეგულირებს საქართველოს კანონი ,,ტექნიკური საფრთხის კონტროლის შესახებ“. კანონი განსაზღვრავს საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების, ტექნიკური და სამშენებლო ინსპექციის ფუნქციებსა და უფლებამოსილებებს, რომელიც არის სახელმწიფო ცენტრალური მაკონტროლებელი ორგანო და კანონმდებლობით დადგენილი წესით ახორციელებს ობიექტების სახელმწიფო კონტროლსა და ზედამხედველობას. კერძოდ, ამოწმებს მიმდინარე და დასრულებულ სამშენებლო ობიექტებს, მოითხოვს მშენებლობაში მონაწილეების მხრიდან ყველა აუცილებელი საპროექტო, ნორმატიული, საშემსრულებლო და სამშენებლო მასალის შესაბამისობის დამადასტურებელ დოკუმენტებს, სამშენებლო საქმიანობაში დარღვევის არსებობის შემთხვევაში ატარებს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის ზომებს მშენებლობაში მონაწილეთა მიმართ, აწარმოებს მომეტებული ტექნიკური საფრთხის შემცველი ობიექტების უწყებრივ რეესტრს ობიექტების ტექნიკური სპეციფიკაციის მიხედვით და ა.შ. ინსპექციის მიერ ტექნიკური ინსპექტირება ხორციელდება რისკის ანალიზისა და შეფასების სისტემის საფუძველზე გგმიურად ან ფორსმაჟორულ სიტუაციებში. სამშენებლო ობიექტზე არსებითი შეუსაბამობის აღმოჩენის შემთხვევაში გაიცემა რეკომენდაციები დადგენილ გონივრულ ვადაში ამ შეუსაბამობათა აღმოფხვრის მიზნით. რომელთა შეუსრულებლობისათვის კანონმდებლობა ითვალისწინებს სანქციბს დამრღვევი ორგანიზაციის მხრიდან. 

სამშენებლო სფეროს ყოველთვის ახასიათებდა მკვეთრი რხევები და არასტაბილურობა, თუმცა სტატისტიკა მოწმობს, რომ შეინიშნება მზარდი ტენდენცია ბოლო წლებში. პროდუქციის გამოშვება, ანუ შესრულებული სამშენებლო სამუშაოების მოცულობა დამოკიდებულია მრავალ ენდოგენურ და ეგზოგენურ ფაქტორზე, მაგ: სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, ქვეყანაში მოქმედი საკანონმდებლო ბაზა, პოლიტიკური არასტაბილურობა, მიგრაციის მაჩვენებლები და ა.შ. მშენებლობის ორგანიზაციულ-ტექნიკური თავისებურებანი მდგომარეობს მშენებლობის ობიექტების მრავალ სახეობაში, სამშენებლო ციკლის ხანგრძლივობასა და ტექნოლოგიაში, ტერიტორიულ თავისებურებებში და ა.შ. საქართველოში სამშენებლო ბიზნესი ერთ-ერთ მოწინავე ადგილზეა. თუმცა, საყურადღებოა ისეთი ხარვეზები, როგორიცაა: ბეტონის სიმტკიცე - მარკიანობა, სამშენებლო მასალების ხარისხი, ტექნოლოგიურ პროცესთა სწორი თანმიმდევრობა, შენობა-ნაგებობების განლაგების სიმჭიდროვე და ა.შ. მშენებლობაში სამშენებლო მასალების, კონსტრუქციების, ნაკეთობებისა და სხვა სამშენებლო პროდუქციის გამოყენება დაიშვება მხოლოდ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად გაცემული სერტიფიკატითა და წესით. სამშენებლო საქმიანობა, მათ შორის, დამთავრებული შენობა-ნაგებობის საექსპლუატაციოდ მიღება წარმოებს კანონმდებლობით დამტკიცებული სამშენებლო ნორმებისა და წესების შესაბამისად[9]. აუცილებელია, ნაგებობების ექსპლუატაციაში მიღება მას შემდეგ მოხდეს, რაც ზედამხედველობის ორგანოს დასკვნა გაიცემა. უნდა შეიქმნას სპეციალური სამსახური, რომელშიც სამშენებლო სფეროს სპეციალისტები გაერთიანდებიან და ქალაქების დაგეგმარების გენერალურ გეგმას შეიმუშავებენ. ამ სამსახურში არქიტექტორების გარდა, ტრანსპორტისა და საინჟინრო ტექნოლოგიების სპეციალისტებმა, ენერგეტიკოსებმა, ეკოლოგებმა უნდა მოიყარონ თავი. ერთობლივი მუშაობის შედეგად, სწორედ მათ უნდა გადაწყვიტონ, სად, რა პირობებით და როგორ უნდა წარიმართოს ესა თუ ის მშენებლობა.

საქართველოში ტექნიკური საფრთხის შემცველი ობიექტების კონტროლსა და ზედამხედველობას, მშენებლობის ნებართვის გაცემასა და სანებართვო პირობების შესრულების კონტროლს დღესდღეობით ახორციელებს ტექნიკური და სამშენებლო ზედამხედველობის სააგენტო. ეს არის საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სისტემაში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. საქართველოში სამშენებლო პროცესის სრულყოფისა და მისი მომწესრიგებელი ნორმების ერთიან სისტემაში მოყვანის, აგრეთვე მშენებლობასთან დაკავშირებულ ცალკეულ საკითხთა ნორმატიული მოწესრიგების მიზნით მოქმედებს კანონი „სამშენებლო კოდექსი“.

დღესდღეობით საქართველოში მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობა სამშენებლო კონტრაქტებს და მასთან დაკავშირებულ სპეციფიკურ დეტალებს ცალკე არ განიხილავს. საგადასახადო კოდექსი განსაზღვრავს გრძელვადიან კონტრაქტებს, რაც გარკვეულწილად მოიაზრებს სამშენებლო კონტრაქტებსაც. სამშენებლო კომპანია ვალდებულია იხელმძღვანელოს როგორც ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტებით,  ასევე მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობის წესების დაცვითაც.

საქართვლოს საგადასახადო კოდექსი განსაზღვრავს გადასახადის გადამხდელთა ვალდებულებებს[10]. მოქმდი საგადასახადო კოდექსის მოთხოვნების მიხედვით სამშენებლო კომპანიები ვალდებული არიან აწარმოონ საგადასახადო აღრიცხვა-ანგარიშგება, რომლის მონაცემთა საფუძველზეც უნდა განხორციელდეს საქართველოს საგადასახადო კოდექსით[11] დადგენილი გადასახადების აღიარება/დარიცხვა[12] და მათი გადახდა დადგენილ ვადაში.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი მუდმივად განიცდის ცვლილებებს. ყოველი საგადასახადო რეფორმა, საბოლოო ჯამში, მიმართულია გადასახადის გადამხდელთა ინტერესების გათვალისწინებისაკენ. თუმცა პრაქტიკაში გვხვდება რიგი პრობლემები, რომლებიც გამოწვეული იქნა უახლოესი პერიოდის საგადასახადო რეფორმების შედეგად. სამშენებლო კომპანიების საქმიანობაზე გავლენის მოხდენის კუთხით უახლესი საგადასახადო რეფორმებიდან აღსანიშნავია მოგების გადასახადის ესტონური მოდელით დაბეგვრა და ავანსის დღგ-თი დაბეგვრის მოდელი. განვიხილოთ თითოეული მათგანის დადებითი და უარყოფითი ტენდენციები:

მოგების გადასახადის ესტონური მოდელის დამკვიდრება მიმართულია ეკონომიკური აქტივობის სტიმულირებისაკენ. რათა კერძო სექტორს მიეცეს გაფართოებისა და კაპიტალიზაციის ზრდის საშუალება, რაც ექსპერტთა ანალიზის თანახმად, საგრძნობლად გაზრდის ბიუჯეტის შემოსავლებს სხვა გადასახადებიდან. ექსპერტთა ვარაუდით, არსებობს მოლოდინი, რომ აღნიშნული რეფორმა დადებითად იმოქმედებს ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდაზე და გაუმჯობესდება საინვესტიციო გარემო. ეს კარგი სტიმული იქნება ეკონომიკისთვის, შემცირდება საგადასახადო წნეხი კერძო სექტორზე და გარკვეული თანხა, კერძო სექტორში დარჩება, რაც შიდა ინვესტიციების ერთგვარი წახალისება იქნება. ამიტომ, ესტონური მოდელი პირველ რიგში ეკონომიკის წახალისებისთვის არის აუცილებელი. მეორე -  ის ამარტივებს საგადასახადო ადმინისტრირებას. დადებითი მომენტია ისიც, რომ კომპანიამ თავისი მოგება ეკონომიკური საქმიანობისთვის უნდა გამოიყენოს, ამით მეწარმე სუბიექტები შეეცდებიან მოგებასა და განვითარებაზე ორიენტირებული საქმიანობა განახორციელონ იმ იმედით, რომ მათ ეს მოგება არ დაებეგრებათ. რაც შეეხება დივიდენდს, ის უკვე დაბეგვრის რეჟიმში არის მოქცეული კომპანიიდან გატანის დროს იბეგრება მოგების გადასახადით, ეს არის მისი ეფექტიანობის საიდუმლო.

აღსანიშნავია, რომ მოგების გადასახადისგან ესტონური მოდელის ამოქმედებამდეც თავისუფლდებოდა რეინვესტირებული მოგება. თუმცა ესტონური მოდელის უპირატესობა მდგომარეობს იმაში, რომ იგი გულისხმობს არა მხოლოდ ერთ პუნქტს, მოგების გადასახადისგან გათავისუფლების სახით, არამედ აგრეთვე ესტონური მოდელის გამოყენების შემთხვევაში უქმდება მიმდინარე გადასახდელების გადახდის ვალდებულება, რაც საწარმოებისათვის საგრძნობ ხელშემწყობ ფაქტორს წარმოადგენს. ასევე აღნიშნული მოდელი მოიცავს აღრიცხვისა და დეკლარირების გამარტივებულ ფორმულას ყოვლთვიური ანგარიშგების სახით. რაც საგრძნობ დახმარებას უწევს ამ კუთხით მომუშავე ბუღალტრებს. შესაძლოა ამ შემთხვევაში პოტენციური რისკების არსებობა, როგორიცაა მაგალითად  კონტროლის მექანიზმის არ არსებობა, რომელიც შეამოწმებს ორგანიზაციის გაუნაწილებელი მოგების მიმართულებებს, არის თუ არა ნამდვილად ეკონომიკურ ზრდაში და წარმოების გაფართოებაში გამოყენებული კომპანიების სარეზერვო რესურსი. ეს შემოწმდება მხოლოდ ოგანიზაციის აუდიტორული შემოწმების შედეგად. აგრეთვე მოგების გადასახადის ესტონური მოდელის შემოღება საგრძნობლად ამცირებს სახელმწიფო ბიუჯეტის საგადასახადო შემოსავლებს მიმდინარე პერიოდში. რაც ამ მოდელის უარყოფით მხარედ განიხილება. აღნიშნული მოდელის დადებითი ეფექტის ხელშემწყობი ფაქტორი იქნება, თუ ქვეყნის კანონმდებლობა მთლიანობაში მიმართული იქნება იქითკენ, რომ შეზღუდოს უცხოური კაპიტალის ბუმი, უცხოური საქონლის იმპორტი, და საკუთრებით (უძარავი ქონებით, სახლებით, მიწით) სპეკულაცია.

„გადასახადების ადმინისტრირების შესახებ“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის  ბრძანებაში[13] ცვლილების თანახმად საქონლის მიწოდებამდე/მომსახურების  გაწევამდე საკომპენსაციო თანხის/თანხის ნაწილის გადახდის შემთხვევაში, ოპერაცია მიღებული საკომპენსაციო თანხის ოდენობით ექვემდებარება დამატებული ღირებულების გადასახადით დაბეგვრას თანხის მიღების  მომენტში. პირის მიერ გადახდილი თანხა ჩაითვლება საკომპენსაციო თანხად და ოპერაცია დაექვემდებარება დღგ-ით დაბეგვრას, თუ თანხის მიღების მომენტში სახეზეა ყველა შემდეგი პირობა:

განსაზღვრულია მისაწოდებელი საქონელი/გასაწევი მომსახურება;

განსაზღვრულია მისაწოდებელი საქონლის/გასაწევი მომსახურების რაოდენობა/მოცულობა და ღირებულება;

განსაზღვრულია მისაწოდებელი საქონელი/გასაწევი მომსახურება წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ თუ გათავისუფლებულ ოპერაციას.

საავანსო თანხებზე გადახდილი დღგ-ს შესაბამისად გამოიწერება ანგარიშ-ფაქტურა, რომელიც ექვემდებარება დეკლარირებაში აღრიცხვას და გამოიყენება ჩათვლის უფლება.

სამშენებლო ორგანიზაციის მიერ მიღებული შემოსულობების ის ნაწილი, რომელიც მიღებული იქნა წინასწარ, ექვემდებარება დღგ-ით დაბეგვრას თანხის მიღებისთანავე. ეს რეფორმა მიზანმიმართულია საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდისკენ მიმდინარე პერიოდში, მაგრამ მნიშვნელოვანწილად აზარალებს სამშენებლო სექტორში მომუშავე კომპანიებს. რასაკვირველია მიღებული შემოსავლები ადრე თუ გვიან მოქცეული უნდა ყოფილიყო დაბეგვრის ერთიან სისტემაში და მასზე გადახდილი უნდა ყოფილიყო შესაბამისი გადასახადი. მაგრამ ავანსები სამშენებლო სექტორის ერთ-ერთ ძირითად მასაზრდოვებლად ითვლება, რომელზეც დიდად არის დამოკიდებული თავად მშენებლობის პროცესის განხორციელება. როგორც აღინიშნა, მშენებლობას ახასიათებს გრძელვადიანი საოპერაციო ციკლი, რომელიც ასევე მრავალრიცხოვან და სოლიდურ ხარჯებთან არის დაკავშირებული. მოგების მიღება კი ხორციელდება საოპერაციო ციკლის ბოლოს, ანუ დასრულებული სამშენებლო ობიექტის რეალიზაციის შემდეგ. საავანსო შემოსულობების გარეშე საბრუნავი კაპიტალის სახით სოლიდური ხარჯების გაწევა კომპანიებისათვის არასასურველია, პირველ რიგში მოსალოდნელი რისკების გამო. ამიტომ საავანსო შენატანები აღნიშნულ სფეროში განსაკუთრებით პრიორიტეტულია. დაბეგვრის ახალი სისტემა კი ამცირებს მიმდინარე პერიოდში ფინანსური სახსრების ოდენობას. რის შედეგადაც კომპანიებს ურთულდებათ საოპერაციო საქმიანობის განხორცილება. ხშირად იძულებულნი ხდებიან აიღონ კრედიტორული ვალდებულებები ნედლეულისა და მასალების მომწოდებელი ორგანიზაციებისაგან და ა.შ. ყოველივე ეს ქმნის გარკვეულ ბარიერს, რომელიც აქამდე არ არსებობდა. საბოლოო ჯამში, დასრულებული სამშენებლო ობიექტის ჩაბარების შემდეგ აღარ რჩება გადასახდელი დღგ-ის დიდი ოდენობა, რაც საგრძნობ შეღავათს წარმოადგენს, თუმცა მეწარმეების ძირითად ორიენტირს ყოველთვის წარმოადგენს მიმდინარე პერიოდის საგადასახადო შეღავათი. 

დასკვნა 

სამშენებლო ბიზნესი ერთ-ერთი მიმზიდველი მიმართულებაა ინვესტიციების განხორციელებისათვის.  აქედან გამომდინარე, ბუღალტრული აღრიცხვისა და ფინანსური ანგარიშგების, აგრეთვე აუდიტის მაღალ დონეზე ჩატარებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება როგორც თვით სამშენებლო კომპანიებისათვის, ასევე საწარმოს პარტნიორებისა და მთლიანად ბიზნესის განვითარებისათვის. მშენებლობაში ბუღალტრული აღრიცხვა რიგი თავისებურებებით ხასიათდება, რაც გავლენას ახდენს ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდოლოგიაზე. ამიტომ აუცილებელია ბუღალტრული აღრიცხვის წარმოება საერთაშორისოდ აღიარებული მარეგულირებელი ნორმებისა და სტანდარტების მიხედვით. ნებისმიერი მასშტაბის სამშენებლო პროექტის განხორციელებისას სრულდება მრავალი ტექნოლოგიური პროცესი, გამოიყენება სხვადასხვაგვარი სამშენებლო ტექნიკა, მასალები, სამშენებლო კონსტრუქციები და ა.შ. რაც აღრიცხვის თვალსაზრისით რიგი თავისებურებებით ხასიათდება. კონკრეტული თავისებურებებისა და საქმიანობის სპეციფიკის შესახებ დეტალები ასახული უნდა იყოს სამშენებლო კომპანიის სააღრიცხვო პოლიტიკაში, რაც უნდა შეესაბამებოდეს მოქმედ კანონმდებლობასა და საბუღალტრო აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტებს. სამშენებლო საქმიანობის საბუღალტრო აღრიცხვისას გვხვდება რიგი თავისებურებები. არსებობს შემთხვევები, როცა ბასს-ებით დადგენილი სააღრიცხვო წესები განსხვავდება საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დადგენილი საგადასახადო აღრიცხვის წესებისაგან. ამიტომ, აუცილებელია, რომ საკვანძო საკითხები წინასწარ იყოს განსაზღვრული სააღრიცხვო პოლიტიკით.

სამშენებლო სექტორში მიმდინარე პროცესების ანალიზი ცხადყოფს, რომ დარგი დღეისათვის თვითდინებით ვითარდება. ამას კი ღრმა ანალიზი და სწორი მიდგომა სჭირდება. აუცილებელია საკანონმდებლო და ინსტიტუციური ცვლილებები, ევროკავშირის საუკეთესო გამოცდილების გაზიარება, საქართველოს ბაზარზე უსაფრთხო პროდუქტის განთავსება და საქართველოს კანონმდებლობის კიდევ უფრო დაახლოვება ევროკავშირის კანონმდებლობასთან.

დღესდღეობით საქართველოში მოქმედი ერთმანეთისაგან განსხვავებული და არაჰარმონიზებული სამშენებლო ნორმები მნიშვნელოვნად აზარალებს სამშენებლო სექტორს, შესრულებული სამუშაოების ხარისხს და რასაკვირველია საფრთხეს უქმნის მოსახლეობის უსაფრთხოებას. ამდენად მოსაწესრიგებელია არსებული  სამშენებლო რეგულაციები.

მშენებლობა საქართველოს ეკონომიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი დარგია.  ამ სექტორის განვითარება ცალკეული სამშენებლო კომპანიების წარმატებულ მუშაობაზეა დამოკიდებული. სამშენებლო კომპანიების წარმატება კი,  მის სწორ მენეჯმენტს უკავშირდება.  თავის მხრივ, მენეჯმენტი კი აღიცხვა–ანგარიშგების სრულყოფასაც გულისხმობს.