ანოტაცია. თანამედროვე პირობებში, ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხების გადაწყვეტა, რომელიც თვითმმართველი ერთეულის ორგანოების პასუ­ხისმგებლობაა, შეუძლებელია მხოლოდ თვითმმართველობების ტრადი­ციული მეთოდების გამოყენებით. ბოლო პერიოდში აქტიურად განიხილება მუნიციპალური მარკეტინგის საკითხები, თუმცა მისი გამოყენების მაგალითები საქართველოს მუნიციპალიტეტებში  ძალზედ მცირეა. დაუმსახურებლად ცოტა ყურადღება ეთმობა მუნიციპალური მარკეტინგის განხორციელებას, ვინაიდან თვითმმართველობის ორგანოები აქცენტს აკეთებენ მიმდინარე პრობლემების მოგვარებაზე, მაშინ როდესაც  მუნიციპალური მარკეტინგი ორიენტირებულია, როგორც კონკრეტული მოთხოვნების კვლევაზე, ასევე, გრძელვადიანი მიზნების მიღწევაზე. მუნიციპალური მარკეტინგი, როგორც საბაზრო ურთიერთობების ერთერთი ინსტრუმენტი, მიზნად ისახავს ტერიტორიის შიდა უპირატესობების გამოვლენას, ინვესტიციების მოზიდვას, რაც თავის მხრივ თვითმმართველობის კონკურენტუნარიანობის ამაღლების წინაპირობაა. შესაბამისად მუნიციპა­ლური მარკეტინგის დანერგვა და განხორციელება ხელს უწყობს თვითმმართველობის სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებას.

საკვანძო სიტყვები: მუნიციპალიტეტი, მარკეტინგი, თვითმმართველობა 

* * * 

მუნიციპალური მარკეტინგი შეიძლება განიმარტოს, როგორც მუნიციპალური ორგანოების მიერ ორგანიზებული სისტემატიზირებული პროცესი, რომელიც უზრუნველყოფს შეისწავლოს და გამოავლინოს მუნიციპალიტეტის მაცხოვრებელთა მოთხოვნები და უზრუნველყოს მათი ხარისხიანად დაკმაყოფილების გზა. მუნიციპალური მარკეტინგი, ასევე, მთავარ როლს თამაშობს მუნიციპალიტეტის სტრატეგიის დაგეგმვისა და განხორციელების პროცესში. მისი პრაქტიკაში გამოსაყენებლად აუცილებე­ლია შემუშავებულ იქნეს მარკეტინგის გეგმა, კონცეფცია, რომელიც დამყარებული იქნება მეცნიერულ კვლევებსა და მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნების გამოცდილაბაზე, ვინაიდან ტერიტორიის სოციალურ-ეკონომი­კური განვითარების გეგმის განხორციელების ეფექტიანობა და ხარისხი დამოკიდებულია სწორედ მაღალკვალიფიციურ დონეზე შემუშავებულ მარკეტინგულ გეგმაზე. მარკეტინგული გეგმის შედგენისას გათვალისწინე­ბული უნდა იქნეს მუნიციპალიტეტის სპეციფიურობა და მეთოდო­ლო­გიური მიდგომების მრავალმხრივი გამოყენების საშუალებები, ასევე მიკრო და მაკრო გარემოს მუდმივად ცვალებადი პროცესები. 

სქემა 1                                                           სქემა 2

დღესდღეობით არაკომერციული ორგანიზაციებიც ამუშავებენ მარ­კეტინ­გულ გეგმას და ამის საფუძველზე იზიდავენ ფულად სახსრებს, ახდე­ნენ საკუთარი პროგრამის რეალიზებას. ასევე სახელმწიფო და­წე­სებუ­ლებებმა უნდა შეადგინონ  მარკეტინგული გეგმა, მაგალითად იმ მიზ­ნით, რომ უზრუნველყონ მოსახლეობის ინფორმირება ტურიზმის სტიმული­რების მიზნით.

მუნიციპალიტეტის მარკეტინგული გეგმა განიხილება, როგორც ღო­ნისძიებათა სისტემა, რომელიც მიმართულია მუნიციპალიტეტის ტერი­ტორიაზე ახალი ეკონომიკური პოტენციალის გამოვლენაზე და ინვეს­ტორების მოზიდვაზე.

პიტერ დრუკერი – მართვის ერთერთი ფუძემდებელი ამ­ტკი­ცებს, რომ „მარკეტინგის მიზანი არ არის მხოლოდ გაყიდვები და ამაზე მიმართული ძალისხმევა. მარკეტინგის მიზანია გავიგოთ და შევიცნოთ კლიენტი იმდენად, რომ საქონელი ზუსტად შეესაბამებოდეს მის მოთხოვ­ნებს. ამ შემთხვევაში საქონელი თვითონ გაყიდის თავის თავს“. მართალია პიტერ დრუკერის სიტყვები ეხება ფირმის/კომპანიის საქმია­ნობას, მაგრამ თუ გავავლებთ პარალელს, მუნიციპალური მარკეტინგიც ანალოგიურ მიდგომას საჭიროებს. მუნიციპალური მარკეტინგის მიზანი არ არის მხო­ლოდ მუნიციპალური სერვისების მიწოდება და ამაზე მიმარ­თული ძალის­ხმევა. მუნიციპალური მარკეტინგის მიზანია გავიგოთ და შევიცნოთ გარე­მო, მათ შორის მოსახლეობის აზრი, ტერიტორიის შესა­ძლებლობა და საინ­ვეს­ტიციო პოტენციალი იმდენად, რომ სერვისი ზუსტად შეესაბამებოდეს  მოთხოვნებს.

მუნიციპალური მარკეტინგის მართვა საჭიროებს ინფორმაციულ და საკომუნიკაციო უზრუნველყოფას. მარკეტინგის ინფორმაციულმა  სისტემამ  უნდა  უზრუნველყოს სხვადასხვა წყაროდან და სხვადასხვა საშუალებით მიღებული ინფორმაციის  ერთმანეთთან  დაკავშირება  და  მენეჯერე­ბისთვის  გადაცემა  იმ ფორმით,  რომელიც  შეიძლება გამოიყენონ  გადაწყვე­ტილების მისაღებად. მარკეტინგის  ინფორმაციული  სისტემა მუშაობს სამი მიმართულებით: მონაცემების შეკრება; მონაცემების ანალიზი; კვლევის შედეგების განსაზღვრა და ანგარიშის მომზადება.

თანამედროვე  ვითარებაში  მომხმარებლს  ინფორმაციას  აწვდიან მარკე­ტინგული კომუნიკაციების გამოყენებით. ინფორმაციული ტექნოლო­გიე­ბის განვითარებამ არსებითად შეცვალა კომუნიკაციის შესაძლებლობები და მუნიციპალიტეტებს შესაძლებლობა ეძლევათ მარკეტინგული კომუ­ნიკაციების ახალი ფორმების გამოყენებაზე. მარკეტინგულ კომუნი­კაციებს მიეკუთვნება ყველა სახის კავშირი მოსახლეობასთან, ინვესტო­რებთან, ორგანიზაციებთან და ა.შ. ყველა მონაწილესთან, რომლებიც დაინტერე­სებული არიან მუნიციპალიტეტის საქმიანობითა და მასში მონაწილეობის მიღებით. ახალი ტექნოლოგიების დახმარებით შეიქმნა ახალი მკვეთრად მიზანმიმართული საკომუნიკაციო მაგისტრალები, მომხმარებლებთან მაქსიმალური დაახლოვებისათვის. მარკეტინგულ კომუნიკაციებზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მასობრივი მარკეტინგიდან მიზნობრივი მარკეტინგისაკენ გადანაცვლებამ, რაც იმას ნიშნავს, რომ არის შესაძლებ­ლობები უფრო დიდი და მრავალფეროვანი საკომუნიკაციო არხებისა და მასტიმულებელ საშუალებათა კომპლექსის გამოყენების.

მუნიციპალური მარკეტინგის განხორციელების მნიშვნელოვანი ელე­მენ­ტია, უზრუნველყოს ტერიტორიის პოზიტიური იმიჯის დამკვიდ­რება საერთაშორისო და ადგილობრივ ბაზარზე. ყოველი ტერიტორია უნდა ადგენდეს შეთავაზებისა და უპირატესობების კომპლექსს, რომელიც შეე­საბა­­მება ინვესტორებისა თუ ვიზიტორების მოლოდინს.

მუნიციპალური მარკეტინგი საფუძველში შედგება ოთხი ძირითადი კომპონენტისგან:

1. ტერიტორიისათვის მიმზიდველი იმიჯის შექმნა;
2. მასტიმულირებელი საშუალებების შექმნა, საქონლისა და მომსახუ­რების არსებული და პოტენციური მყიდველებისათვის;
3. ტერიტორიაზე არსებული პროდუქტისა და მომსახურების მიწოდების ეფექტური ფორმა;
4. ტერიტორიის მიმზიდველი და სასარგებლო თვისებების, მისი განსხვავებული უპირატესობების პროპაგანდის წარმოება, მომხმა­რებელთა სრულყოფილი ინფორმირების მიზნით.

ძალიან ხშირად მუნიციპალიტეტები ვარდებიან უხერხულ მდგო­მარეობაში, როდესაც ისინი ყურადღებას უთმობენ აქედან მხოლოდ ერთ-ერთს. ისინი ძალიან დიდ თანხებს ხარჯავენ ძვირადღირებულ რეკლამებზე ან ბუნდოვან მიმართვებზე, წინასწარი დიაგნოსტიკისა და  დაგეგმვის გარეშე.

თანამედროვე ევროპის ქვეყნებში ფართოდ არის გავრცელებული სა­ხელმწიფო და ადგილობრივი მოხელეებისგან დაკომპლექტებული ჯგუფე­ბის ორგანიზების პრაქტიკა. ხშირად ითვალისწინებენ მოწვეული სპეცია­ლის­ტების აზრებს, რათა გაანალიზდეს გარეშე შეხედულებებიც. ამასთან, წარმატებული შედეგების მისაღწევად ასეთმა ჯგუფებმა, პროცესში, თავი­დანვე უნდა ჩართონ ადგილობრივი საქმიანი წრეები. საფუძვლიანი და ზედმიწევნითი დაგეგმვა ითხოვს კომერციული უნარ-ჩვევების გამოყენებას ადრეულ სტადიაში, ვინაიდან სახელმწიფო და კერძო სექტორების თანამშ­რომლობა არის მომავალი წარმატების წინაპირობა.

მიგვაჩნია, რომ მუნიციპალური მარკეტინგის დაგეგმვისას ჯგუფმა უნდა ამოხსნას შემდეგი ამოცანები:

1. ჩაატაროს დიაგნოსტიკა და განსაზღვროს ტერიტორიის მდგო­მარე­ო­ბა და უპირატესობები. გააანალიზოს მისი მთავარი ძლიერი და სუს­ტი მხარეები, შესაძლებლობები და საფრთხეები (SWOT-ანა­ლიზი);
2. შეიმუშაოს პერსპექტიული განვითარების ხედვა, ტერიტორიის წი­ნაშე მდგარი პრობლემების რეალისტურ შეფასებაზე დაყრდ­ნო­ბით. ეს ხედვა უნდა ეყრდნობოდეს ისეთი ფაქტორების ერთობ­ლი­­ო­ბას, რომ­ლებიც არიან რეალისტური და კომერციულად გამართ­ლებული;
3. შეადგინოს მოქმედების მრავალწლიანი გეგმა, რომელიც მოიცავს საინვესტიციო და რეფორმისათვის საჭირო ტრანსფორმაციულ სტა­დიებს. რა თქმა უნდა ასეთი პროცესის განხორციელება  საჭი-როებს დიდ დროს. შესაძლოა უკეთეს შემთხვევაში მას დასჭირდეს 5 წელი, ან მეტი.

მუნიციპალური მარკეტინგი ითვალისწინებს რიგი ელემენტების ხელმისაწვდომობას (იხ. ცხრილი#1): 

ცხრილი #1

ზემოთ აღნიშნული ფაქტორები უნდა იქნეს გათვალისწინებული ტერიტორიული ერთეულის ღირებულებების ჩამოყალიბების პროცესში. პირველ რიგში, მოსახლეობის, საქმიანი წრეების და ტურისტების მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების მიზნით, აღნიშნული პროცესი უნდა იძლეოდეს გარანტიას, მომსახურების მიწოდებისა და ინფრასტრუქტურის განვითარებისათვის, რომელიც გამოიხატება შესაბამის მოქმედებაში. ამასთან, ინვესტიციების, ახალი კომპანიების და ხალხის მოზიდვის მიზნით მუნიციპალიტეტს შეიძლება დასჭირდეს ახალი მიმზიდველი ფაქტორების გამოვლენა. გარდა ამისა, მუნიციპალიტეტისთვის აუცილებელია მიაწოდოს ინფორმაცია ყველა დაინტერესებულ  პირს, ტერიტორიის უპირატესობების შესახებ. და ბოლოს, მუნიციპალიტეტს აღნიშნულ საქმიანობაში სჭირდება მაცხოვრებლების და გავლენიანი ინსტიტუტების ლიდერების მხარდაჭერა, იმისათვის, რომ თავიანთი ენთუზიაზმით და სტუმართმოყვარეობით მოიზიდონ ახალი კომპანიები, ინვესტორები და ტურისტები.

საბოლოო ჯამში ტერიტორიების კეთილდღეობა დამოკიდებულია სახელმწიფო და კერძო სექტორების ურთიერთთანამშრომლობაზე. საქართ­ველოში, მუნიციპალიტეტებმა უნდა ისწავლონ  მოსახლეობასთან და საქმიან წრეებთან უფრო მეტად ეფექტიანად თანამშრომლობა.

კომერციული მარკეტინგისგან განსხვავებით, მუნიციალური მარკე­ტინგს სჭირდება სახელმწიფო და კერძო სტრუქტურების მხარდაჭერა. შესაბამისად წარმატების მიღწევაში მეტი პერსპექტივა აქვთ ისეთ მუ­ნიციპალიტეტებს, რომლებიც უფრო ეფექტურად დაალაგებენ ურთიერ­თობებს ყველა დაინტერესებულ პირთან.

ტერიტორიის პოტენციალი ნაკლებად არის დამოკიდებული მის გეოგრაფიულ მდგომარეობაზე, კლიმატზე, ასევე, ბუნებრივი რესურსების ქონაზე, ვიდრე ადამიანის ნებასა და მის კვალიფიკაზიაზე. შესაბამისად მუნიციპალიტეტების განვითარების შესაძლებლობები დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ გაართმევენ ისინი თავს ისეთი ამოცანების ამოხსნაში, როგორიცაა: მსოფლიოში მიმდინარე პროცესების შეფასება; ტერიტორიის ძირითადი ძლიერი და სუსტი მხარეების გაცნობიერება; რეალისტური და კომერციულად მისაღები პერსპექტიული განვითარების ხედვის ჩამოყალიბება; დაგეგმილი ღონისძიებების მიმდინარეობის შეფასება.

საქართველოში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სფეროს ტურიზმი წარმოადგენს. აღნიშნულ დარგში ჩატარებულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ საქართველოს მუნიციპალიტეტებისათვის ტურიზმის განვითარება არის ერთერთი ყველაზე პერსპექტიული მიმართულება. იმ პირობებში, როდესაც საქარ­თველოს ტერიტორია გამოირჩევა მსოფლიოში უნიკალური ადგილებით, როგორიცაა მთისა და ზღვის კურორტები, მინერალური და სამკურნალო წყლები, ისტორიულ კულტურული ძეგლები, მუნიციპალიტეტებს მართებთ მეტი ყურადღება ამ სფეროს განვითარებაში. ტურიზმის ბიზნესი მსოფლიოში სამი უმსხვილესი დარგიდან არის ერთერთი, ნავთობ­მოპოვების მრეწველობისა და ავტომობილმშენებლობის შემდეგ. იმისათ­ვის, რომ ტურიზმის სფერო გახდეს კონკურენტუნარიანი და ეს უნდა აისახოს არა მარტო შიდა ბაზარზე, არამედ საერთაშორისო მასშტაბებითაც, მუნიციპალიტეტების მთვარი ამოცანაა განახორციელოს ყველა ის ღონისძიება, რომელიც უზრუნველყოფს აღნიშნულ ბიზნესს სათანადო ინფრასტრუქტურით. 

დასკვნა

მსოფლიო ეკონომიკის გლობალიზაცია და თანამედროვე ტექნო­ლოგიების განვითარების დაჩქარებული ტემპები _ ეს არის ის ორი ძირითადი ფაქტორი, რომელიც აიძულებს მუნიციპალიტეტებს გააცნო­ბიერონ, რაოდენ მნიშვნელოვანია კონკურენცია და კონკურენტუნარიანობა. იმისათვის, რომ მუნიციპალიტეტი გახდეს უფრო მიმზიდველი, მიაღწიოს მის გრძელვადიან მიზნებს და ამით ამაღლდეს მისი სოციალურ-ეკონომიკური დონე, საჭიროა, სწორი მარკეტინგული სტრატეგიის დაგეგმვა და შემდგომში განხორციელება. ვფიქრობT, რომ საქართველოში, მუნი­ციპალიტეტებს მართებთ იმოქმედონ, როგორც ბიზნეს ერთეულები, რათა განავითარონ ტერიტორიის საქმიანი კლიმატი. სახელმწიფო და კერძო სექტორის ურთიერთთანამშრომლობა უნდა გახდეს თვითმმართველობის განხორციელების განუყოფელი ნაწილი. 

გამოყენებული ლიტერატურა 

1. Peter Drucker, Management: Tasks, Responsibilities, Practices (NewYork: Harper&Row, 1973)
2. Котлер Филип и Армстонг Гари «Основы Маркетинга» професиональное издание 12-ое М2009. /1072 ст./
3. Котлер Филип, Асплунд Кристер, Рейн Ирвинг, Хайдер Дональд "Маркетинг мест. Привлечение инвестиций, предприятий, жителей и туристов в города, коммуны, регионы и страны Европы". Стокгольмская школа экономики в Санкт-Петербурге 2005 г. /384 ст/.
4. А.О’Саливан - Экономика города. / Издательство: «ИНФРА-М» 2002г/ 447ст.
5. Форрестер Дж. /Динамика развития города/ издательство „прогрес“/ Москва  1974 г/ 281ст.
6. К. Динни „Брендинг территорий„ Лучшие мировые практики (издательство «Манн, Иванов и Фербер» Москва, 2013).