ანოტაცია. ნაშრომი მიმოიხილავს ექსპორტისა და იმპორტის დინამიკას საქართველოში 2024-2025 წლებში, ფოკუსით 2025 წლის იანვარ-მაისის მაჩვენებლებზე. აქვეგაანალიზებულია საგარეო ვაჭრობის სტატისტიკური მონაცემები, სავაჭრო ბრუნვის სტრუქტურა, სავაჭრო დეფიციტის მასშტაბები, ასევე მთავარი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნები და სასაქონლო ჯგუფები. ნაშრომში წარმოდგენილია ექსპორტისა და იმპორტის გავლენა ეკონომიკაზე, კონკურენტუნარიანობასა და ქვეყნის სტრატეგიულ პერსპექტივებზე. კეთდება დასკვნები და რეკომენდაციები სავაჭრო დივერსიფიკაციისა და ეკონომიკური მდგრადობის უზრუნველსაყოფად.

საკვანძო სიტყვები: ექსპორტი, იმპორტი, საგარეოვაჭრობა, ბრუნვა.

შესავალი

იმპორტი წარმოადგენს საქონლისა და მომსახურების უცხოეთიდან ქვეყნის ტერიტორიაზე შეტანის პროცესს ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში. ის უკავშირდება იმ გარიგებებს, როდესაც ქვეყნის ეკონომიკური სუბიექტები (მთავრობა, ფირმები ან პიროვნებები) ახორციელებენ პროდუქციის შეძენას სხვა ქვეყნებში მოქმედი მწარმოებლებისაგან ან მომწოდებლებისაგან. იმპორტის მიზანია ადგილობრივი მოთხოვნის დაკმაყოფილება იმ პროდუქციაზე, რომლის წარმოება ქვეყნის შიგნით არ ხორციელდება ან მისი წარმოება არაპროდუქტიულია ეკონომიკური, ან ტექნოლოგიური თვალსაზრისით.

ექსპორტი არის ქვეყნის ტერიტორიაზე წარმოებული საქონლის ან მომსახურების გატანა საერთაშორისო ბაზრებზე, უცხო ქვეყნის ეკონომიკურ სუბიექტებთან სავაჭრო ურთიერთობის ფარგლებში. ექსპორტის განხორციელება აძლიერებს ქვეყნის ეკონომიკურ პოტენციალს, ზრდის სავალუტო შემოსავლებას და ხელს უწყობს ეროვნული წარმოების სტიმულირებას. 

* * * 

2025 წლის იანვარ-მაისში საქართველოში საქონლით საგარეო სავაჭრო ბრუნვამ (არადეკლარირებული ვაჭრობის გარეშე) 9 790.6 მლნ. აშშ დოლარი შეადგინა, რაც წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით 13.3 პროცენტით მეტია. აქედან ექსპორტი 2 594.5 მლნ. აშშ დოლარს შეადგენს (გაიზარდა 14.6 პროცენტით), ხოლო იმპორტი – 7 196.1 მლნ. აშშ დოლარს (გაიზარდა 12.8 პროცენტით). საქართველოს უარყოფითმა სავაჭრო ბალანსმა  2025 წლის იანვარ-მაისში 4 601.6 მლნ. აშშ დოლარი შეადგინა, რაც საგარეო სავაჭრო ბრუნვის 47.0 პროცენტია.

ქვემოთ მოცემული ცხრილი აჩვენებს 2024-2025 წლებში ექსპორტ-იმპორტის ყოველთვიურ დინამიკას აბსოლუტურ მაჩვენებლებში, ასევე მათ პროცენტულ ცვლილებას წინა წლის შესაბამის თვესთან შედარებით. 

ცხრილი 1[1]

როგორც ცხრილიდან ჩანს, 2025 წლის პირველ თვეებში ექსპორტის მაჩვენებლებმა მნიშვნელოვანი ზრდა აჩვენა განსაკუთრებით აპრილსა და მაისში, სადაც ზრდის ტემპი შეადგინა შესაბამისად 41.1% და 15.7% წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით. ეს მიუთითებს საგარეო ბაზრებზე ქართული პროდუქციის მოთხოვნის ზრდაზე ან მაღალი ღირებულების ექსპორტის ზრდაზე. იმპორტის თვალსაზრისით კი განსაკუთრებით საგრძნობია იანვრის თვეში ფიქსირებული მკვეთრი ზრდა — 53.9%, რაც, სავარაუდოდ, გამოწვეულია მსხვილი იმპორტით ახალი წლის შემდგომ პერიოდში ან კონკრეტული საქონლის ჯგუფებზე მომატებული მოთხოვნით.

2025 წლის იანვარ-მაისში ათი უმსხვილესი საექსპორტო პარტნიორი ქვეყნის წილმა საქართველოს მთლიან ექსპორტში 80.4 პროცენტი შეადგინა. უმსხვილესი საექსპორტო სამეული შემდეგნაირად ჩამოყალიბდა: ყირგიზეთი (567.4 მლნ. აშშ დოლარი), ყაზახეთი (330.6 მლნ. აშშ დოლარი) და აზერბაიჯანი (282.3 მლნ. აშშ დოლარი). 

ცხრილი 2

2025 წლის იანვარ-მაისში ათი უმსხვილესი საიმპორტო პარტნიორი ქვეყნის წილმა საქართველოს მთლიან იმპორტში 72.2 პროცენტი შეადგინა. პირველ სამეულში შედის: აშშ (1 095.9 მლნ. აშშ დოლარი), თურქეთი (1 075.1 მლნ. აშშ დოლარი) და რუსეთი (808.6 მლნ. აშშ დოლარი). 

ცხრილი 3

2025 წლის იანვარ-მაისში ათი უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნის წილმა საქართველოს მთლიან საგარეო სავაჭრო ბრუნვაში 69.7 პროცენტი შეადგინა. ქვეყნის უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორები არიან: თურქეთი (1 211.2 მლნ. აშშ დოლარი), აშშ (1 132.8 მლნ. აშშ დოლარი) და რუსეთი (1 055.6 მლნ. აშშ დოლარი).

2025 წლის იანვარ-მაისში სასაქონლო ჯგუფებიდან საექსპორტო ათეულში პირველი ადგილი მსუბუქმა ავტომობილებმა დაიკავა 974.7 მლნ. აშშ დოლარით, რაც მთელი ექსპორტის 37.6 პროცენტს შეადგენს. მეორე ადგილს იკავებს ძვირფასი ლითონების მადნები და კონცენტრატები 136.5 მლნ. აშშ დოლარით (მთლიანი ექსპორტის 5.3 პროცენტი), ხოლო სპირტიანი სასმელები მესამე ადგილზეა 98.4 მლნ. აშშ დოლარით (3.8 პროცენტი).

                                                                                       ცხრილი 4

ცხრილიდან ჩანს, რომ 2025 წლის იანვარ-მაისში საქართველოს ექსპორტის სტრუქტურაში მსუბუქი ავტომობილები კვლავ ლიდერობს და შეადგენს ექსპორტის 37.6%-ს, 974.7 მლნ აშშ დოლარით, რაც წინა წელთან შედარებით 31.8%-ით არის გაზრდილი. მნიშვნელოვანი ზრდა დაფიქსირდა ძვირფასი ლითონების მადნებსა და კონცენტრატებზე – 86.6%-ით, რაც მიუთითებს მაღალი ღირებულების პროდუქციის ზრდაზე ექსპორტში. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი სასაქონლო ჯგუფის ექსპორტი შემცირდა, მათ შორის საზღვარგარეთ წარმოებული საქონელი (–30.5%) და ფერმენტირებული სასმელები (–30.0%), რაც შესაძლებელია შემცირებული მოთხოვნით ან მიწოდების შეზღუდვებით იყოს გამოწვეული. საერთო ჯამში, ექსპორტი გაზრდილია 14.6%-ით, რაც პოზიტიური ტენდენციის მაჩვენებელია.

უმსხვილესი საიმპორტო სასაქონლო ჯგუფი 2025 წლის იანვარ-მაისში წარმოდგენილი იყო მსუბუქი ავტომობილების სახით, რომლის იმპორტმა 1 298.8 მლნ. აშშ დოლარი და მთელი იმპორტის 18.0 პროცენტი შეადგინა. მეორე ადგილს იკავებს ნავთობი და ნავთობპროდუქტები 494.6 მლნ. აშშ დოლარით (იმპორტის 6.9 პროცენტი), ხოლო მესამე ადგილზეა სურათები, ნახატები და პასტელების (ხელით შესრულებული) 481.2 მლნ. აშშ დოლარით (იმპორტის 6.7 პროცენტი).

ცხრილი 5

იმპორტი ხელს უწყობს კონკურენციის ზრდას, ტექნოლოგიების იმპორტს და მომხმარებლის არჩევანის გამრავალფეროვნებას, თუმცა ჭარბმა იმპორტმა შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს ადგილობრივ წარმოებაზე.

ექსპორტი უზრუნველყოფს ეროვნულ ეკონომიკაში უცხოური ვალუტის მოზიდვას, ზრდის დასაქმებას და აუმჯობესებს სავაჭრო ბალანსს. 

სტრატეგიული შეფასება და პერსპექტივები

პოზიტიური დინამიკა: 2025 წელს საგარეო ვაჭრობაში მომდევნო ზრდის ტენდენცია გაგრძელდა და პირველ ნახევარში მნიშვნელოვნად აღემატებოდა წინა წლების მაჩვენებლებს.

სავაჭრო დეფიციტი ამოწურავს 45–50 %-ს ვაჭრობის მთლიან მოცულობაში, რაც მიუთითებს იმპორტზე დამოკიდებულებას, განსაკუთრებით ავტომობილებისა და ენერგომატარებლების მიმართულებით.

ექსპორტის კონცენტრაცია– მსუბუქი ავტომობილებისა და ზოგჯერ ერთჯერადი, მაღალი ღირებულების ექსპორტებზე (მაგალითად, ძვირფას მეტალებსა და ხელოვნების პროდუქტებზე) დამოკიდებულება ზრდის რისკებს.

პარტნიორების მრავალფეროვნება: ექსპორტში ყირგიზეთი, ყაზახეთი და აზერბაიჯანი, იმპორტში აშშ, თურქეთი, რუსეთი – ამ დინამიკიდან ჩანს რეგიონული და გლობალური ურთიერთობების დაწყებული დივერსიფიკაცია.

2025 წელს საქართველო საგარეო ვაჭრობის ზრდის მასშტაბურ დინამიკას განაგრძობდა. ექსპორტისა და იმპორტის ზრდის მიუხედავად, სავაჭრო დეფიციტი კვლავ მაღალია და ხელს უწყობს სტაბილური ეკონომიკური პოლიტიკის საჭიროებას. სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს იმპორტის შემცირების სტრატეგიულ ნაბიჯებს, ექსპორტის კონცენტრაციის შემცირებას მრავალფეროვანი სექტორების მიმართულებით  და ინფრასტრუქტურული პროექტების სრულად გამოყენებას ქვეყნის ეკონომიკური რეზილენციის უზრუნველსაყოფად. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1)   სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემები;

2)   Civil.ge

3)   BMG – ბიემჯიTop of Form.